Polacy w Internecie – skąd czerpiemy wiedzę na temat otaczającej nas rzeczywistości?
We współpracy z Fundacją IBRIS sprawdzamy skąd Polacy czerpią swoją wiedzę na temat wydarzeń w Polsce i na świecie. Jakim źródłom internetowym ufamy? Kto śledzi wiadomości w TVN, a jaka grupa nadal jest wierna tradycyjnej prasie? Odpowiedzi na te pytania czekają w poniższym artykule!
Każdy z nas ma w sobie ciekawość do otaczającego nas świata i zawsze – w mniejszym, lub większym stopniu, chce być na bieżąco z tym co się dzieje. We współpracy z IBRIS postanowiliśmy po raz kolejny przeanalizować to gdzie szukamy informacji, jak to robimy, a przede wszystkim – jak to kim jesteśmy wpływa na to, skąd czerpiemy wiedzę o wydarzeniach w Polsce i na świecie.
Tradycja kontra nowoczesność
Poniższy wykres przedstawia informacje jaki udział wśród głównych źródeł informacji mają poszczególne rodzaje mediów:
Wykres ten jest znakiem naszych czasów. Aż 62% respondentów przyznaje, że ich głównym źródłem informacji są portale internetowe, takie jak Wirtualna Polska, czy Onet. Niecałe 40% nadal skupia się na telewizyjnych doniesieniach serwowanych przez TVN w „Faktach” o 19:00. Na trzecim miejscu plasuje się również źródło internetowe, ale w postaci mediów społecznościowych – takich jak Facebook czy Twitter.
Media? To też sprawa damsko-męska
Ciekawie również rozkłada się podział odbiorców konkretnych mediów ze względu na płeć i wiek. Z tradycyjnych portali informacyjnych częściej korzystają mężczyźni, choć różnica między nimi a kobietami nie jest duża – niespełna 8 procent na korzyść panów (66,3% vs. 58,4%). Jednak ta tendencja odwraca się, gdy weźmiemy pod lupę użytkowników mediów społecznościowych. Z nich, by zaczerpnąć informacje o Polsce i świecie, korzystają częściej kobiety, to także one częściej niż mężczyźni oglądają w telewizji wieczorne Fakty TVN czy Wydarzenia Polsatu. To również kobiety chętniej oglądają TVN24. Mężczyźni częściej decydują się na źródła o bardziej konserwatywnym profilu. Przytłaczająca większość widzów Wiadomości TVP to właśnie mężczyźni. Podobnie sprawa wygląda w przypadku widzów Polsat News, czy TVP Info.
Jeżeli zaś chodzi o słuchaczy radiowych – w celach informacyjnych radia słucha niecałe 36% mężczyzn, podczas gdy kobiety stanowią 29% odbiorców. Tradycyjne medium jakim jest prasa, posiada w miarę równą grupą odbiorców – jest to mniej więcej po 12% kobiet i mężczyzn wybierających dzienniki. Na tygodniki zaś decyduje się nieco więcej kobiet niż mężczyzn (12% vs. 11%).
Zmiana pokoleniowa
Interesujące wnioski można wywieść także ze statystyk dotyczących grup wiekowych. Są one wyraźnym odbiciem zmian pokoleniowych, które dotykają wielu sfer życia, w tym właśnie źródeł czerpania aktualnych informacji.
Prawie 3/4 odbiorców w grupie wiekowej 18-29 szuka informacji w mediach społecznościowych, takich jak Facebook czy Twitter. Część z Was, którzy czytacie ten artykuł, na pewno trafiła do nas właśnie dzięki mediom społecznościowym. Ale czy ta grupa wiekowa jest korzysta także z tradycyjnych portali internetowych? Oczywiście! Aż 82% pytanych szuka informacji na Onecie, czy w Wirtualnej Polsce. Jak sprawa wygląda w innych grupach wiekowych? Można powiedzieć, że im wyżej, tym media społecznościowe cieszą się mniejszym powodzeniem. W świadomości starszych grup wiekowych (30-39, 40-49), portale internetowe zyskują dużo większą przewagę nad social mediami, natomiast wśród jeszcze starszych osób, w tym wśród seniorów, Internet traci na znaczeniu jako źródło informacji. W najstarszej grupie wiekowej (70+) z Internetu w celu szukania informacji korzysta prawie 40% pytanych, w tym niecałe 8% z nich używa do tego mediów społecznościowych.
„Portale informacyjne oceniane są zazwyczaj jako bardziej obiektywne, mniej zaangażowane w ideologiczne spory, jednocześnie dopuszczają bardziej różnorodne spojrzenie na daną sprawę. Media społecznościowe zaś, to przede wszystkim komfort i łatwość korzystania. Dzięki nim można w sposób przystępny zrozumieć, które poglądy będą bezpieczne w naszym otoczeniu”. – komentuje dr Patryk Wawrzyński z Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii UMK w Toruniu. Stąd wynikać może też ich popularność wśród młodszych grup wiekowych.
Odwrotne tendencje widać gdy przeanalizujemy grupy widzów programów informacyjnych. Generalnie im starsza grupa, tym chętniej ogląda informacje w telewizji. Co ciekawe, Wiadomości TVP wbrew wielu stereotypom najchętniej wybierają najmłodsi. Grupa seniorów częściej stawia na Fakty TVN. Podobnie sprawa wygląda w przypadku pozostałych grup wiekowych. Taka sama tendencja utrzymuje się w kontekście najchętniej oglądanych kanałów informacyjnych. Jeśli zastanawialiście się czy ludzie słuchają radia chętniej niż czytają dzienniki lub tygodniki, mamy dla Was odpowiedź – radio deklasuje prasę w zasadzie w każdej grupie wiekowej.
Preferencje dotyczące mediów, a nasze pochodzenie
Wśród mieszkańców zarówno wsi, małych, średnich i dużych miast, respondenci chętniej wybierają tradycyjne portale internetowe, niż social media. Co ciekawe, zarówno na wsi jak i w wielkich miastach, pytani chętnie korzystają z Facebooka czy Twittera, by dowiedzieć się co dzieje się na świecie. W małych i średnich miastach natomiast, portale informacyjne zdecydowanie deklasują social media. Jeśli chodzi o wieś i małe miasta, najpopularniejsze są Wiadomości TVP. Większe miasta to już przewaga Faktów TVN. W zasadzie tylko na wsi wśród kanałów informacyjnych wygrywa TVP Info. Miasta, i te małe i duże, to zdecydowane zwycięstwo TVN24 nad TVP i Polsat News. Wieś to także zdecydowana przewaga radia nad prasą, ta tendencja zresztą utrzymuje się również w miastach.
Wspomniane dane wyraźnie obrazują zmiany pokoleniowe jakie zachodzą wśród Polaków – ogólna ilość internautów, którzy korzystają z Internetu w celu szukania informacji o świecie, zdecydowanie maleje wraz z wiekiem, a co za tym idzie, również udział mediów społecznościowych nie ma takiego znaczenia jak u młodszych pokoleń.
Widoczne jest również pokrywanie się wyników wyborów z ostatnich lat, w których zwyciężał PiS, z grupami odbiorców ze względu na miejsce zamieszkania – im mniejsze miasto, tym chętniej oglądane są źródła o profilu konserwatywnym.
Czy bycie rodzicem ma wpływ na wybór źródła informacji o świecie?
Okazuje się, że tak. Co prawda zarówno posiadający dzieci, jak i ci bezdzietni, chętnie korzystają z internetowych portali, ale więcej wśród nich jest tych, którzy posiadają dzieci. „Łatwy dostęp do social mediów przyciąga rzesze użytkowników, którymi są rodzice małych dzieci, czy generalnie – młodsi odbiorcy” – stwierdza dr Patryk Wawrzyński. Media społecznościowe to już wyraźna przewaga rodziców. Telewizja? Odwrotnie. Tutaj przewagę zyskują single czy pary, które nie posiadają potomstwa. Znaczenia nie ma tutaj program czy kanał informacyjny – telewizję chętniej ogląda właśnie ta grupa społeczna. W kontekście pozostałych mediów, osoby posiadające dzieci wybierają chętniej jedynie radio niż osoby bez dzieci. A prasa codzienna czy wydawana co tydzień? Po tę drugą chętniej sięgają rodzice, a po codzienną osoby bezdzietne.
Dlaczego? Prawdopodobnie główną rolę odgrywa czas wolny jakim dysponują wspomniane grupy. Osobom wychowującym dzieci dużo trudniej jest znaleźć czas na oglądanie telewizji czy czytanie codziennej prasy, za to łatwiej w codziennym biegu sięgnąć po smartfona. Osoby, które wieczorami mogą poświęcić czas tylko sobie, zdecydowanie chętniej poświęcą 30 minut na wieczorne informacje, bez względu na to, na jakim kanale one będą.
Wykształcenie
Osoby najlepiej wykształcone, najchętniej korzystają z portali internetowych. Portale społecznościowe to domena młodych osób, stąd duży odsetek osób z wykształceniem policealnym. Fakty TVN chętniej oglądają osoby z wykształceniem średnim i podstawowym, niż te, które ukończyły studia wyższe z dyplomem licencjata. Za to dalej bez niespodzianek – zgodnie z wieloma poprzednimi badaniami, największą widownię Wiadomości TVP i TVP Info stanowią osoby z jedynie podstawowym wykształceniem, najmniejszą z wykształceniem wyższym. Bliźniacza sytuacja jest w przypadku Wydarzeń Polsatu, choć nie ma tutaj już aż tak dużych różnic. Natomiast radio i prasa, zarówno ta codzienna, jak i ta wydawana raz na tydzień, to domena osób po studiach licencjackich.
Przełożenie poglądów i preferencji politycznych na wybór danego medium
Okazuje się, że największą grupą odbiorców wiadomości na portalach informacyjnych, stanowią osoby, które nie zaliczają swoich poglądów do lewicowych, albo prawicowych. Pozycja centrystów słabnie w mediach społecznościowych – nadal ma pewną przewagę nad lewicą i prawicą, jednak wyniki są bardziej wyrównane. Lewica zdecydowanie wybiera Fakty TVN i TVN24. W obydwu przypadkach osoby o poglądach lewicowych stanowią przytłaczającą większość względem centrum i prawicy. Lustrzanym odbiciem można określić statystykę dotyczącą TVP Info i Wiadomości TVP – tu prawica góruje nad centrum i lewicą. Polsat News to lekka przewaga widzów o lewicowych poglądach. Radio czy prasa cieszą się porównywalnym zainteresowaniem wśród każdej z tych trzech grup respondentów.
Internet to źródło informacji głównie dla wyborców Konfederacji. Na drugim miejscu jest Koalicja Obywatelska, ale tylko w wypadku portali internetowych. Media społecznościowe to domena wspomnianej Konfederacji i Lewicy. Dość wyraźnie wynik ten koreluje z poparciem dla tych partii w najmłodszych grupach wiekowych. Wiadomości TVP to dominacja wyborców Zjednoczonej Prawicy, natomiast TVN24 to głównie wyborcy KO. Prasa, tak jak i TVN24, należy do wyborców opozycyjnej KO.
Media społecznościowe to wyrównany wynik KO i niezdecydowanych, do których dołączają wyborcy nie deklarujący głosowania na żadną z dużych sił politycznych. Wyborcy Zjednoczonej Prawicy to widownia TVP i Wiadomości, a także TVP Info. TVN 24 najchętniej oglądają zwolennicy opozycji. Radia w równym stopniu słuchają zwolennicy różnych sił politycznych.
Dr Patryk Wawrzyński z toruńskiego UMK zauważa: „Dobrze widać, że wokół mediów publicznych koncentrują się zwolennicy partii rządzącej. Ona za to dba o to, by rdzeń jej elektoratu był przywiązany do TVP jako wiodącego i jedynego źródła informacji. Co ciekawe, TVP Info bardzo dobrze radzi sobie też w przyciąganiu młodych zwolenników prawicy, czy Konfederacji, co może wynikać ze specyficznego, antyestablishmentowego profilu niektórych programów stacji”.
Co jeszcze pokazało nam badanie IBRISu? Wiemy dzięki niemu, że znakomita większość studentów i osób zatrudnionych na umowie o pracę korzysta z szeroko pojętego Internetu do pozyskiwania wiedzy o Polsce i świecie. Na drugim biegunie są emeryci i renciści, którzy są wierni telewizyjnym dziennikom, przy czym zdecydowana większość osób z tej grupy ogląda głównie Wiadomości TVP.
Śledzący wydarzenia w Polsce i na świecie na portalach internetowych są grupą, która jest najbardziej pewna tego, że jest bardzo dobrze poinformowana o tym co dzieje się wokół nich. Najmniej przekonani o swojej wiedzy dotyczącej aktualnych wydarzeń są czytelnicy prasy codziennej i tygodników.
Nasze wnioski
Dziś media nie tylko dostarczają informacje, ale kreują całą świadomość i poglądy społeczeństwa. W przeprowadzonej analizie widać spore różnice pokoleniowe, ale także podziały wynikające z wiary, poglądów politycznych czy miejsca zamieszkania. „Wyniki pokazują w sposób jednoznaczny, że większość społeczeństwa już zwróciła się w stronę mediów społecznościowych. Jedyną grupą społeczną, która nadal jest wierna tradycyjnym formom przekazu, są osoby należące do najstarszej grupy wiekowej. Media tradycyjne stały się kanałami raczej drugiego obiegu, ze względu na powtarzane tam opinie i wtórny charakter treści tam prezentowanych”. – podsumowuje dr Wawrzyński – Do czego taki stan rzeczy może prowadzić? „Jest to już widoczne – prasa na polskim rynku ulega coraz większej marginalizacji na rzecz portali internetowych.” Trend jest jasny – przetrwa ten, kto się do niego dostosuje.